Ayman al-Zawahiri (trái) trong bức ảnh chụp cùng trùm khủng bố Osama bin Laden vào tháng 11/2001 tại một địa điểm không được tiết lộ ở Afghanistan (Ảnh: Getty).
Chiến dịch tuyệt mật, tốn nhiều công sức
Chính phủ Mỹ lâu nay vẫn truy lùng Ayman al-Zawahiri, một trong những kẻ chủ mưu vụ tấn công khủng bố kinh hoàng ngày 11/9/2001, và là thủ lĩnh thừa kế trùm khủng bố Osama bin Laden.
Nhưng bất chấp khoản tiền treo thưởng 25 triệu USD để lấy đầu Zawahiri, thủ lĩnh Al-Qaeda này dường như vẫn cảm thấy đủ thoải mái khi Taliban lên nắm quyền ở Afghanistan và chuyển đến ẩn nấp tại một ngôi nhà ở trung tâm Kabul, nơi y thường xuyên xuất hiện ngoài trời và trên ban công nhà.
Và vào đêm 30/7, sau nhiều năm truy lùng, các lực lượng vũ trang Mỹ mở cuộc tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) tiêu diệt Zawahiri ngay trên ban công ngôi nhà này.
Trong bài phát biểu từ Nhà Trắng, Tổng thống My Joe Biden tuyên bố, công lý đã được thực thi, trùm khủng bố đã bị xóa sổ.
"Zawahiri là một trong những kẻ chủ mưu kế hoạch vụ 11/9, một trong những kẻ chịu trách nhiệm lớn nhất cho các vụ tấn công cướp đi sinh mạng của 2.977 người trên đất Mỹ. Trong nhiều thập kỷ, y luôn là chủ mưu của các vụ tấn công chống lại người Mỹ. Giờ đây, công lý đã được giải quyết và thủ lĩnh khủng bố này không còn nữa. Mọi người trên khắp thế giới không còn cần phải sợ hãi kẻ giết người hung ác này nữa", Tổng thống Biden nhấn mạnh từ ban công Nhà Trắng.
Theo Nhà Trắng, không có người vô tội nào thiệt mạng.
Phát ngôn viên Taliban Zabihullah Mujahid xác nhận một vụ không kích diễn ra ở thủ đô Kabul hôm 31/7, chỉ trích mạnh mẽ động thái này và gọi đó là hành động vi phạm các nguyên tắc quốc tế, nhưng không bình luận về thông tin al-Zawahiri bị tiêu diệt.
"Sự bền bỉ và kỹ năng phi thường của cộng đồng tình báo"
Ngôi nhà được cho là nơi xảy ra vụ tấn công tiêu diệt Zawahiri ở Kabul, Afghanistan (Ảnh: Twitter).
Vụ tiêu diệt Zawahiri là kết quả của nhiều tháng lên kế hoạch bí mật của Tổng thống Biden và các cố vấn cấp cao.
Vụ tấn công được tiến hành lúc 21h48 ngày 30/7 giờ địa phương. UAV của Mỹ phóng hai tên lửa Hellfire trong lúc al-Zawahiri bước ra ban công ngôi nhà an toàn ở thủ đô Kabul. Ngôi nhà này là nơi giới tình báo Mỹ đã truy dấu và theo dõi Zawahiri trong nhiều tháng qua, sau đó mất nhiều tháng để xác nhận danh tính và quy luật hoạt động của y.
Từ đầu tháng 4, tình báo Mỹ báo cáo với các quan chức an ninh quốc gia về việc Zawahiri đang sống tại khu nhà này và chưa bao giờ rời khỏi nơi ẩn nấp và báo cáo vấn đề lên Tổng thống Biden. Trong suốt nhiều tháng, nhóm tình báo đã xác định được mạng lưới hỗ trợ Zawahiri cũng như xác định được vợ và con gái y.
Phía Mỹ bắt đầu thiết lập mô hình ngôi nhà, đồng thời nắm được các khung thời gian mà Zawahiri thường ra ban công. Trong khi tiếp tục theo dõi hoạt động của trùm khủng bố, các quan chức cũng phân tích kỹ lưỡng cấu trúc của ngôi nhà, nhằm mở chiến dịch tập kích nhắm đúng mục tiêu mà không ảnh hưởng đến cấu trúc tòa nhà. Quá trình này hoàn toàn bí mật.
Và trong suốt nhiều tháng lên kế hoạch cho cuộc tấn công vào cuối tuần qua, ông Biden liên tục yêu cầu các quan chức phải đảm bảo an toàn cho người dân, bao gồm người nhà của Zawahiri.
Tuy nhiên, việc ngôi nhà nằm ở trung tâm thành phố Kabul đã đặt ra nhiều thách thức cho nhiệm vụ của Mỹ.
Sau gần 3 tháng nghiên cứu, đến ngày 1/7, ông Biden triệu tập cuộc họp tại Nhà Trắng với nhiều quan chức hàng đầu chính quyền, gồm giám đốc CIA William Burns, Giám đốc Tình báo Quốc gia Avril Haines, Giám đốc Trung tâm Chống khủng bố Quốc gia Christine Abizaid và Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan.
Cuộc họp tiếp theo giữa ông chủ Nhà Trắng với các cố vấn diễn ra ngày 25/7 nhằm xây dựng kế hoạch tấn công nhằm hạn chế tối đa thương vong dân thường. Phương án cuối cùng mà ông chủ Nhà Trắng lựa chọn là một "cuộc không kích được điều chỉnh chính xác". Và đến tối 30/7, 2 quả tên lửa Hellfire được bắn vào ban công của ngôi nhà ở Kabul.
Nhiều luồng thông tin tình báo xác nhận Zawahiri đã chết.
Tổng thống Biden cho biết, vụ tấn công nhắm mục tiêu chính xác là kết quả của "sự bền bỉ và kỹ năng phi thường" của cộng đồng tình báo quốc gia. Vụ tấn công diễn ra 1 năm quyết định rút quân hỗn loạn của Mỹ khỏi Afghanistan, khiến lực lượng Taliban nhanh chóng giành quyền kiểm soát quốc gia này.
Giới chuyên gia cho rằng, đây là chiến thắng đối với Tổng thống Biden vốn đang bị những khó khăn chính trị trong nước bủa vây, bắt đầu từ cuộc rút quân chết chóc ở Afghanistan một năm trước.
Zawahiri bị tiêu diệt tại Kabul, Afghanistan (Ảnh: Twitter).
Ai sẽ là người kế nhiệm Zawahiri?
Zawahiri xuất thân trong một gia đình Ai Cập danh giá, theo New York Times.
Ông nội của y là Rabiaa al-Zawahiri, là một lãnh tụ tại Đại học al-Azhar ở Cairo. Ông cố Abdel Rahman Azzam, là thư ký thứ nhất của Liên đoàn Ả Rập (AL).
Nhưng Zawahiri lại rẽ sang hướng khác khi giúp chủ mưu vụ tấn công khủng bố chết người nhất trên đất Mỹ vào ngày 11/9/2001. "Những người đó đã ra đi và trao linh hồn của họ cho đấng toàn năng Allah, Thượng đế toàn năng đã ban cho họ chiến thắng này mà chúng ta đang tận hưởng bây giờ", Zawahiri nói về những kẻ thực hiện vụ tấn công trong một thông điệp được ghi hình vào tháng 4/2002.
Đây là thông điệp đầu tiên trong số nhiều thông điệp chế nhạo mà trùm khủng bố - kẻ đã trở thành thủ lĩnh của Al-Qaeda sau khi lực lượng Mỹ tiêu diệt Osama bin Laden vào năm 2011 - gửi đi trong nhiều năm, thúc giục các chiến binh tiếp tục cuộc chiến chống Mỹ và chế nhạo các nhà lãnh đạo nước này.
Zawahiri liên tục di chuyển sau khi Mỹ dẫn đầu tấn công Afghanistan sau cuộc tấn công khủng bố 11/9. Tại một thời điểm, y đã thoát chết sau cuộc tấn công dữ dội của Mỹ tại vùng núi Tora Bora hiểm trở của Afghanistan.
Giới phân tích cho rằng, Zawahiri đóng vai trò quan trọng trong quá trình biến al-Qaeda thành tổ chức khủng bố toàn cầu nguy hiểm và nhiều tham vọng, khi sáp nhập tổ chức tại Ai Cập của ông ta với nhóm cực đoan do trùm khủng bố Osama bin Laden thành lập.
Một nhà phân tích chống khủng bố cấp cao nói với CNN rằng, Zawahiri sẽ không thể có mặt ở Kabul nếu không có lời mời và sự đồng tình của ít nhất một số lượng nhỏ giới chức Taliban, cho dù thuộc mạng lưới Haqqani hay một phần khác của nhóm.
Nhà phân tích này cũng cho rằng, cuộc tấn công này khiến Taliban bối rối vì họ từng tuyên bố không có chiến binh nước ngoài nào ở Afghanistan và không có thành viên Al-Qaeda nào.
Theo ông, những tuyên bố gần đây của Zawahiri cho thấy thủ lĩnh Al-Qaeda đang cảm thấy thoải mái hơn. Các nhà phân tích cho biết, các tuyên bố đã đề cập đến các sự kiện gần đây hơn, nói thêm rằng, có thể chính sự tự mãn của Zawahiri đã phần nào giúp chiến dịch của Mỹ thành công.
Vấn đề bây giờ là ai sẽ là người kế nhiệm Zawahiri. Theo các báo cáo của Liên hợp quốc, nhân vật số 2 của Al-Qaeda hiện nay, Saif al Adel, được cho là đã ở Iran.
Điều này đặt ra một vấn đề cấp bách đối với người Iran, những người hiện phải lựa chọn giữa việc trục xuất thủ lĩnh Al-Qaeda tiềm năng hoặc chứa chấp y.
Tuy nhiên, một cựu quan chức trong chính phủ Afghanistan am hiểu sâu sắc về hoạt động chống khủng bố nói rằng, ông nghe tin al Adel đã rời Iran đến Afghanistan.
